Marco Martens is een taalwonder zoals je ze zelden tegenkomt. Marco is rapper, dichter, schrijver, performer en docent Nederlands. Het zal mij niets verbazen als ik nog een of twee dingen vergeten ben te vermelden.

Marco is de man die op de Herman Brood Academie leerlingen als, bijvoorbeeld, Martin Garrix een klein beetje het belang van poëzie en spoken word probeert te laten zien.

We spreken af op het terras bij Tineke van café De Schouw op de Witte de Withstraat in Rotterdam. We drinken biertjes en praten over onze liefde poëzie. Waar wij op jonge leeftijd geraakt werden door poëzie, lijkt het alsof er geen enkele jongere meer gedichten leest. Natuurlijk, toen wij jong waren, waren wij ook in de minderheid -als dat niet nog steeds zo is-, maar het lijkt nu toch wel dramatische proporties aan te nemen. Hoe kan dat en wat doet een leraar Nederlands om dat te veranderen? Doet een leraar Nederlands er überhaupt wel iets aan?

De tafel waaraan we, op deze warme doordeweekse avond zitten, kon niet beter gekozen worden. Het staat volgeschreven met poëzie. Een initiatief van Tineke. Bij haar in café De Schouw komt iedere eerste woensdag van de maand de PoetsClub bijeen. Een groep dichters die hun nieuwste werk aan elkaar voordragen.

Wanneer de gedichten op de tafel gelezen zijn, begin ik het interview met Marco Martens.

 

Hoi Marco, hoe is het gekomen dat je leraar bent geworden?

Ik vind leraar een kutwoord. Ik noem mijzelf veel liever coach. Bij een leraar heb ik het beeld dat je kennis overdraagt aan een klas van dertig leerlingen en ze verteld hoe de wereld werkt. Weet je, daar geloof ik niet zo in. Ik werkte eerst in een callcenter. Toen een vriend van mij vroeg of ik een rap workshop op een school wilde geven, pakte ik dat met beide handen aan. Doordat ik dat leuk vond, ben ik de lerarenopleiding gaan doen.

Na je opleiding ben je terecht gekomen op de Herman Brood Academie.

Tijdens mijn stage kwam ik er al snel achter dat ik helmaal geen zin heb om pubers met gierende hormonen les te geven en de hele tijd te zeggen: “Houdt je muil, want wij hebben besloten dat dit belangrijk voor je is”. Ik vind gewoon Nederlands geven geen ruk aan. Grammatica, spelling, I don’t give a shit. Het is natuurlijk wel belangrijk allemaal, maar ik zit aan de creatieve kant. Ik ben natuurlijk ook artiest. Als ik dan Nederlands zou geven op een artiestenopleiding zoals de Herman Brood Academie kon ik wel mijn dingetje doen.

Op welke manier geef jij dan les?

Ik geef geen spelling en grammatica opdrachten. Als ik ze geef, geef ik ze gericht aan mensen die dat nodig hebben. Dan vind ik het ook helemaal niet vervelend om te doen. Maar normaal geef ik bijvoorbeeld aan een groep rappers of producers de opdracht om een label te mailen met een nieuwe track. Wat zet je in die mail en hoe formuleer je dat? Hoe benoem je wat jouw meerwaarde is voor dat label? Dat is hartstikke moeilijk, maar daar ben je leraar Nederlands voor op een artiestenopleiding.

Leer je ook hoe je een betere songtekst kan schrijven of waar je inspiratie vandaan kunt halen?

Ook. We hebben een module spoken word. Dat vind ik een van de tofste dingen om te doen, maar ook een van de belangrijkste. Want, of je nou rapper bent, producer of bassist, toetsenist of zanger het is belangrijk om te weten hoe je een tekst schrijft en om te weten wat de mogelijkheden zijn. Het is niet zo dat ik weet hoe je een goede tekst schrijft en dat ik wel even zal uitleggen, maar ik geef ze een handvat. Ik laat filmpjes zien, laat ze dingen lezen om ze te laten onderzoeken wat ze tof vinden en hoe ze dat kunnen toepassen.

Gebruik je ook weleens poëzie in je lessen?

We hebben één module. Als ik de ruimte had zou ik meer willen doen met poëzie. Maar in vergelijking met de gemiddelde MBO opleiding, doen wij denk 80% meer aan poëzie.

Laat je ze dan ook een gedicht schrijven?

Ja, de artiesten vinden dat vaak heel tof en de technici gaan een beetje mokken. Maar als ze dan doorhebben dat het ook grappig kan dan vinden ze het wel leuk. Zo laat ik vaak een filmpje zien over een liefdesverklaring en helemaal op het laatst zie je dan dat het om een blik bier gaat. En dan gaan ze opeens los. Op dat moment heb ik eigenlijk al mijn doel bereikt, want dan zien ze dat poëzie niet dat is wat je zo vreest. Dat het veel dichterbij hun ligt dan ze denken.

Denk je dat ze na jouw les dan ook privé met poëzie bezig zijn?

Er zijn er denk ik wel een paar die het echt interesseerde. Niet alleen wat ze ervan opstaken, maar het dan echt leuk vonden. Meestal zijn dat dan rappers enzo. Technici hebben er bijna allemaal niks mee. Martin Garrix was bijvoorbeeld niet heel enthousiast over de opdracht spoken word. Die zat gewoon lekker beat te maken in de klas. Hij zat ook zo in zijn muziek, dat hij niet bewust bezig was met zijn omgeving. Hij had ook helemaal niet door dat dat storend was. Als je er dan wat van zei, ging hij aan de slag. Vijf minuten later was hij weer beats aan het maken.

Door die instelling heeft hij het wel zo ver geschopt, denk.

Dat speelt wel mee, ja. Het enthousiasme voor muziek zat bij hem wel goed. Wat ik van hem ook tof vindt, hij heeft al zijn opdrachten wel netjes afgemaakt. Hij heeft de opleiding verkort gedaan, maar heeft het wel kunnen opbrengen om gewoon zijn MBO diploma te halen. Dat is niet iets wat ik van alle grote namen die bij ons op school hebben gezeten kan zeggen. Voor de financiën hoefde hij het toen allang niet meer te doen.

Is er een reden voor dat jongens als Martin Garrix niet tot weinig aandacht voor poëzie hebben?

Het heeft denk ik met de stijl muziek te maken. EDM -Electronic Dance Music– is niet zo poëtisch. Dat bedoel ik zonder waardeoordeel hè. Dat gaat niet zozeer om de soul, om de expressie. Het is veel meer gericht op losgaan. Om gewoon alles eruit gooien in het weekend.

Alles eruit gooien en losgaan is ook emotie.

Het is ook een emotie, maar dit is wat minder het overpeinzen. Het is een andere vorm van poëzie.  Het is meer fysiek. Ik vind poëzie altijd heel fijn voor het hoofd. Dat er tussen de regels dingen gebeuren. In de elektronische muziek gebeurt veel minder tussen de regels en is het veel meer recht toe, recht aan. En dat is oké.

Heeft het dan wel nut om een module poëzie te geven?

Zeker wel. Poëzie is ook een spiegel voor jezelf. Het leert je verder kijken en het helpt je persoonlijk altijd. Het traint een aantal gebieden die tijdens andere vakken niet snel getraind worden. Observeren, nadenken over verschillende betekenissen van een zin, of een foto. Dingen op een verschillende manier bekijken, het bewerken van de werkelijkheid, zeg maar. Als ik een gedicht schrijf, is het wel echt gebeurd, maar niet exact hetzelfde. Het is een gestileerde versie van mijn werkelijkheid.

Misschien gaan ze wel nooit een gedicht schrijven?

Kan, maar het is ook handig om over poëtische vaardigheden te beschikken als je je bezig gaat houden met social media. Dan moet je ook kijken hoe ga ik met mijn doelgroep connecten. Hoe formuleer jij jezelf zodat die zich aangesproken voelen, zich in je kunnen vinden. Welke taal heb ik nodig.

Op social media kan taal heel anders zijn dan in het dagelijks leven, juich je dat toe?

Ligt eraan. Als de doelgroep hetzelfde is, dan juich ik dat zeker toe. Een gangstarapper van de straat kan beter in zijn eigen woorden schrijven dan dat alles grammaticaal klopt. Je kan dat dan als stijlmiddel gebruiken. Dat zie ik ook als een vorm van poëzie. Zelf probeer ik mijn social media berichten altijd een beetje artistiek aan te pakken. Op die manier kan reclame, of, zoals ik het liever noem, het verspreiden van mijn artistieke ding, ook poëzie zijn.

Zijn er dichters, gedichten of spoken word artiesten die je ieder jaar weer gebruikt in je lessen?

Ik laat, op zijn minst, ieder jaar Niggaz Are Scared of Revolution van The Last Poets horen. In eerste instantie heeft iedereen altijd zoiets van what the fuck is dit? Op het eind is het vizier geopend en willen ze er alles van weten. Voor de technici gebruik ik heel graag Derrek Otte. Hij is goed te volgen en dat concrete verhaal heeft hun voorkeur. In de managers -bookers -productie medewerkersklas laat ik dan weer graag Prince Ea zien. Die heeft een hele toffe video over het schoolsysteem gemaakt. Daarin laat hij ieder keer twee plaatjes met een verschil van honderdvijftig jaar zien. Zo komen een auto, een telefoon en een klaslokaal voorbij. Die eerste twee zijn natuurlijk erg verschillend, maar het klaslokaal is bijna hetzelfde gebleven. Op die manier verwoordt hij kritiek op het schoolsysteem. Dat vinden ze weer heel interessant.

Je benadert dus niet iedere studierichting hetzelfde. Waarom is dat?

Kijk, je hebt jongeren met leeservaring en die kunnen complexere teksten weer snel verwerken. Die hebben dus minder concrete dingen nodig. Bij de technici, die van het VBO komen, kaderbasis, durf ik ook wel te stellen dat die minder leeservaring hebben. Die doen liever iets met hun handen. Bij hun vind ik het handig om iets concreets te pakken. Als je ze iets heel moeilijks voorschotelt, bevestig je hun beeld dat poëzie iets vaags, ingewikkeld en vervelends is. Op het moment dat je dat beeld kunt doorbreken, kun je langzaam een paar stapjes gaan zetten naar iets moeilijkers.

We hadden het net over Martin Garrix die totaal niet oplette in de klas, zijn er artiesten die het tegenovergestelde waren? 

Jay Way uit Amsterdam. Hij is een rapper en die heeft een beetje een old school Engelse flow. Ik vond hem met de spoken word module zó goed! Ik had geregeld dat bij het Woorden Worden Zinnen festival (spoken word) de drie beste van de klas mochten optreden. Er waren twee rappers die dachten dat ze dat wel even zouden doen en die vonden het erg pittig toen puntje bij paaltje kwam. En Jay Way loopt het podium op en heeft heel die zaal binnen 2 seconden in zijn broekzak zitten. Hij had nog nooit spoken word gedaan. Toen was ik echt de trotste meester.

Als docent Nederlands, welke dichters zou jij aanraden voor jongeren?

Voor spoken word vind ik Derrek Otte en M. heel geschikt voor jongeren. Hij doet leuke word play wat goed te volgen is voor hun. Kids die een wat hoger leesniveau hebben, die weten ook wel wat ze moeten lezen. Die hebben daar geen docent Nederlands nodig. Verder denk ik dat Babs Gons ook aardig aanspreekt. Qua dichters gebruik ik altijd heel graag Jules Deelder in de klas. Zijn gedicht Blues on Tuesday doet het altijd heel erg goed. Ramsey Nasr is ook zeker een aanrader.

Waarom lezen jongeren zo weinig poëzie?

Ik denk dat poëzie op de middelbare school, iets meer, gericht is op de schoonheid van de taal en hoe de vorm van een gedicht werkt. Wat een metrum en een jambe is. Maar dat is niet wat die kinderen thuis gaan lopen vertellen. Er komt er geen een thuis die zegt: “Yo, ik heb vandaag een gedicht gelezen met een vijfvoetig jambe.” Maar wel als ze kijken naar de inhoud, van bijvoorbeeld Deelders Blues on Tuesday. Daar zit het rebelse in. Op die manier kan je zeker jongeren bereiken. En hoe iemand eruit ziet, dat slaat ook aan bij jongeren. Maar, je moet er wel voor waken dat poëzie alleen maar cool is, omdat er mafketels in de poëzie rondlopen. Dat ze allemaal drugs en/of drank misbruiken. Poëzie is cool, omdat je er hele vette dingen en een verrijking mee kunt krijgen op wat je al hebt.

 

BewarenBewaren